Papież Franciszek przybywa 31 października z wizytą/pielgrzymką (nomenklatura zależy od przynależności konfesyjnej tego kto o tym mówi) do Szwecji. Wizyta ma na celu wspólne ze Szwedzkim Kościołem luterańsko-augsburskim upamiętnienie 500-lecia reformacji. W katedrze w Lund Franciszek odprawi specjalnie na tę okazję przygotowaną liturgię. Nie mogłem tego nigdzie potwierdzić, ale podejrzewam, że będzie to pierwsze nabożeństwo odprawione w katedrze przez katolickiego kapłana od prawie 500 lat. Dzień później odbędzie się spotkanie papieża z zaproszonymi pielgrzymami i odprawiona zostanie msza katolicka na Swedbank stadion w Malmö.
Ae oczywiście to nie wizyta papieża jest największym wydarzeniem w historii Kościoła Katolickiego w Szwecji. Poprzednikiem Franciszka był zresztą Jan Paweł II, który jako pierwszy papież w historii odwiedził Szwecję 9 i 10 czerwca historycznego roku 1989.
Kościól katolicki w Szwecji osiągnął szczyt swojej potęgi w początkach XVI wieku, a jego najwspanialszy triumf miał miejsce jesienią roku 1520.
W początkach XVI wieku faktyczną władzę w Szwecji sprawowali regenci (riksföreståndare). Szwecja pozostawała w formalnej unii (Unia Kalmarska) z Danią i Norwegią, ale królowie duńscy byli niezbyt popularni na północ od Sundu i woleli nie pokazywać się w Sztokholmie.
W roku 1515 arcybiskupem w Uppsali zostaje mianowany zaledwie 25 letni Gustav Trolle, zwolennik wzmocnienia Unii. Prawie natychmiast popada w konflikt z 4 lata młodszym regentem Stenem Sturem młodszym. Do rzeczy należy, że Sten Sture odsunął od władzy legalnego regenta, ojca Gustava, Erika Trolle, wybranego w 1512. Sten miał wówczas 20 lat. Obaj - Sten Sture i Gustaw Trolle są przedstawicielami najznamienitszych szwedzkich rodów magnackich, ale o ile Gustaw Trolle widzi swoje oparcie w Danii i w Stolicy Piotrowej, Sten Sture prowadzi politykę szukania poparcia w ludności miejscowej, niechętnie nastawionej wobec Duńczyków, arystokracji, Unii i Kościoła Katolickiego - i znajduje je dzięki zręcznej agitacji wśród pospólstwa, wolnych chłopów, górników i mieszczaństwa.
Gdy arcybiskup Gustav Trolle wraca po wyborze jesienią 1515 roku z Rzymu do Szwecji, opatrzony przez papieża Leona X najwyższą protekcją, dowiaduje się, że w międzyczasie Sten Sture zaczął pobierać lenno z posiadłości arcybiskupiej Almarestäket i okolicznych ziem. Arcybiskup miał do swojej dyspozycji całkiem sporą jak na męża kościelnego armię 400 zbrojnych i zaczął przygotowywać się do obrony swojej siedziby.
Jesienią 1516 Sten Sture rozpoczął oblężenie arcybiskupiego zamku pod pozorem niezłożenia mu, jako regentowi i faktycznemu władcy, przysięgi na wierność. A skoro tak, to arcybiskup przysiągł niechybnie wierność królowi Danii Krystianowi II i tym samym popełnił zdradę. Sejm (riksmöte) w Sztokholmie w listopadzie 1517 przychylił się do opinii regenta, zlecił zburzyć siedzibę arcybiskupa a jego samego uznał winnego zdrady i nakazał uwięzić.
Te wydarzenia spowodowały interwencję papieża, który domagał się uwolnienia Gustava Trolle, odbudowania odbudowana zamku Almarestäket i nadał biskupom w Lund i Odense (Dania) prawo nałożenia ekskomuniki na winnych. Nakazał również, by władze świeckie ukarały gwałtowników.
W tle miały miejsce kilkakrotne, nieudane próby duńskiego króla Krystiana II podporządkowania sobie niesfornych Szwedów, jego formalnych poddanych. Rozpoczęta w styczniu 1520 roku kolejna ofensywa z udziałem kilku tysięcy najemnych żołnierzy z Pomorza, Brandenburgii, Francji i Saksonii odniosła jednak ostateczny sukces, gdy w jednej z potyczek Sten Sture został śmiertelnie ranny a jego zwolennicy poszli w rozsypkę. Oblężony Sztokholm bronił się jednak skutecznie pod dowództwem wdowy po Sturem, Krystyny Gyllenstierna, i Krystian był zmuszony pójśc na daleko idące ustępstwa by ostatecznie dostać się do miasta i objąć w posiadanie tron. Wydał więc amnestię dla obrońców, dla wdowy po Sturem, Krystyny, i dla wszystkich uczestników oporu oraz dla miasta Sztokholmu.
W niedzielę 4 listopada 1520 Krystian został koronowany na króla Szwecji.
Nie wiadomo, czy plany pognębienia przeciwników i zduszenia oporu krnąbrnych Szwedów powstały wcześniej, czy były natchnieniem chwili triumfu.
Uroczystości koronacyjne trwały 3 dni. 7 listopada goście, wśród których znajdowali sie amnestionowani buntownicy zostali wezwani do wielkiej sali na zamku sztokholmskm (nieistniejącym już, spłonął w maju 1697). Na miejscu przed zgromadzonymi wystąpił arcybiskup Gustav Trolle, który od początków kampanii towarzyszył Krystianowi i odczytał pismo, w którym domagał się od swoich przeciwników zadośćuczynienia za wyrządzone krzywdy, między innymi zapłaty miliona marek w srebrze za zburzony zamek w Almarestäket. Wymienił nazwiska winnych i domagał się ich ukarania. Przestępstwem, wedłu arcybiskupa, była herezja. Przestępstwo było natury kościelnej, nie podlegające jurysdykcji świeckiej (to taki poseł Piotrowicz i profesor Zaradkiewicz w jednym), w związku z czym Krystian nie musiał czuć się związany wydaną przez siebie amnestią. Herezja była "tak oczywistego charakteru", że nie wymagała dowodów. W trakcie rozprawy, która trwała cały dzień spiskowcy z sejmu (riksmöte) w Sztokholmie sprzed trzech lat byli chwytani i więzieni w wieży zamkowej.
Następnego dnia grupa 14 księży katolickich z arcybiskupem i biskupami Västerås, Linköping i Odense zgromadziła się dla osądzenia winy i wydania wyroku. Oczywiście, że skład sądzący nie miał wpływu na bezstronność wyroku, bo sentencja mógła być tylko jedna - oczywista herezja - a władza świecka, czyli król Krystian, w ręce której oddano skazańców, nie mogła kwestionować orzeczenia sądu duchownego i mogła wydać tylko jeden wyrok: kara śmierci przez ścięcie dla szlachty, kara śmierci przez powieszenie dla pospólstwa oraz spalenie ciał na stosie.
Wyroki na rynku starego miasta Stortorget, nieopodal zamku sztokholmskiego zaczęto wykonywać natychmiast po południu 8 listopada 1520 roku. Najpierw zostali ścięci mieczem dwaj biskupi Mattias i Vincent, następnie ścięto 15 szlachty, potem powieszono burmistrza i rajców sztokholmskich. 9 listopada zabijano służbę i pomocników buntowników. Trupy leżały nieuprzątane na Stortorget aż do 10 listopada, gdy w dzielnicy Södermalm rozpalono ognie, w które wrzucano ciała, w tym również ciało wygrzebanego z grobu zmarłego w lutym Stena Sture.
W sumie ofiarami krwawej łaźni sztokholmskiej w samym mieście padły 82 osoby, kilkanaście osób zostało uśmierconych w innych miastach szwedzkich. Winni i niewinni, kaprys decydował.
W czasie gdy odbywało się wykonywanie wyroków Krystian sformułował list do papieża (to coś w rodzaju Komisji Weneckiej z Komisją Europejską owych czasów), w którym podawał, że spiskowcy mieli zamiar wysadzić prochownię zamkową, że ofiary zostały zabite przez rozwścieczonych odkryciem spisku strażników zamkowych i że biskupi Mattias i Vincent zginęli omyłkowo w zamieszaniu.
Gustaw Trolle i król Krystian triumfowali. Porządek został przywrócony, władza świecka i kościelna objęła co im było należne.
W którymś z niedawnych komentarzy pisałem o piosence Boba Dylana "All along the watchtower" o obrazie, który w niej się pojawia, zapowiedzi znaczących wydarzeń - dwóch jeźdźców na horyzonice, w spiczastych czapkach, z długimi łukami przewieszonymi przez piersi, na chyżych, zwinnych mongolskich konikach.
Takim obrazem z pozoru nic nie znaczącego ale brzemiennego w skutki wydarzenia może być lądowanie byłego zakładnika i więźnia Krystiana w Danii, który następnie uciekł do Lubeki a teraz dostał zezwolenie na powrót do Szwecji, Gustava Erikssona, nazwiskiem Vasa na przylądku Stensö udde na południe od Kalmaru 31 maj 1520, w dwa tygodnie po swoich dwudziestu czwartych urodzinach.
Tymczasem, jak wiadomo, chwile największego triumfu Krystiana miały dopiero nadejść za pół roku.
